Piechota autoramentu narodowego

Bartec

- Od Batorego do Sobieskiego
- tylko teksty źródłowe i ryciny z epoki.

To może zacznijmy od początku...

Uniwersał królewski o utworzeniu piechoty wybranieckiej z 1578 r.
"Stefan, z Bożej łaski król polski etc.
Wszem w obec i każdemu z osobna, starostom i dzierżawcom wsi naszych królewskich, jako też poddanym naszym i innym wszystkim, którym by to wiedzieć należało, uprzejmie i wiernie nam miłym, łaskę naszą królewską [oznajmujemy]
(...) Iż na przeszłym warszawskim sejmie uchwalona jest konstytucja wedle opatrzenia pieszych na potrzeby wojenne, tak z miasteczek jako i wsi królewskich, wedle słusznej liczby łanów (...)
Powinność takowego pieszego będzie ta: w każdą ćwierć roku do rotmistrza swego albo porucznika jego, na miejsce oznajmione stawić się do lustracji z rusznicą swą dobrze narządzoną, szablą, siekierką, i barwą taką, jaka mu rotmistrz albo porucznik naznaczy, z inszymi pieszymi podobną. Proch też swój i ołów ma mieć. A kiedybykolwiek się trafiło wtarnąć nieprzyjacielowi koronnemu w ziemię naszą, tedy ten pieszy żołnierz powinien będzie stawić się do rotmistrza swego, na miejsce, które on naznaczy i nakładem swym służyć. A kiedy nam potrzeba będzie wywieść te piechotę do wojska naszego, tedy my żołd jej płacić będziemy porówno z drugimi pieszymi.
Postanowienie to (odnośnie) pieszych teraz we wsiach naszych tylko czynimy, a co się tyczy miast i miasteczek, w tych też potem około tego podobną ordynację ustanowimy (...)
Dan we Lwowie, roku Pańskiego 1578, a panowania naszego trzeciego.
Stefan król"

Akta historyczne do panowania Stefana Batorego, wyd. J. Janicki, Biblioteka Ordynacji Krasińskich, t. V/VI, Warszawa 1881, nr. 95, s. 140-141.

Bartec

Relacja Bartosza Paprockiego o bitwie pod Lubieszowem.

"[...] Niemcy także uderzyli w bębny, machając proporcy, zatem strzelbę zaraz na hajduki wypuścili, którą w nich żadnej szkody nie uczynili, bo hajducy dymy obaczywszy przypadki na kolana, potem się porwawszy a przybliżywszy do nich z rusznicami w onym gęstym a wielkim ludzie szkodę znaczną uczynili. Zatem Niemcy z dział bić poczęli, z których też żadnej szkody nie uczynili. [...] Widząc Niemcy, że im hajducy barzo szkodzili, puścili się do nich ze spisami [tj. zaatakowali pikami], bacząc lud mały chcieli go prędko zeprzeć [znieść]. Wadacz Michał to bacząc, już chrom [kulawy] będąc, krzyknął na hajduki, aby do szabel skoczyli, rusznice odłożywszy, zaraz im spisy zucinali. [...]"

Bartec

"...2.A naprzód z łanów piętnastu według kwitów poborowych tak jako z łanów pobory dają, salvis abiuratis, muszkieter jeden pewny do wojny sposobny w barwie błękitnej szyptuchowej w palendraku kirem białym według zwyczaju podszytym krojem niemieckim, białych guzików sześć, z muszkietem lontowym z szablą i toporem podgórskim, prochu funtów dziesięć, ołowiu funtów dwadzieścia ma mieć, w rydel i motykę przytem ma być wyprawiony. A że praeterito exmplo, każdemu muszkieterowi z łanów piętnastu koń z wozem i żywnością opatrzony I siodło dla potrzeby jakiej aby był dany uchwaliliśmy.
3. Takiego tedy sposobiwszy z łanów piętnastu muszkietera na dzień szesnasty Augusti popisu naznaczonym pod Siemikowcami przed IMciami pp. komisarzami niżej mianowanmi p. rotmistrzowi obranemu oddać mamy, sub poenis w konstytucyi desciptis.
4. Przy tym popisie żołd na pół roku ma być obmyślony, tak aby na miesiąc po ośm zł. wyszło. Insuper przy oddaniu każdego muszkietera p. rotmistrzowi respectu traktamentu jako i na inszych oficerów, także na chorągwie i bembny po cztery talery od każdego muszkietera na dwie ćwierci dać uchwaliliśmy.
..."

Akta grodzkie i ziemskie, T. 24 Laudum sejmiku halickiego z 28 lipca 1655

Bartec

O barwie z uniwersału rotmistrza Łukasza Załęskiego z r. 1630:

„barwa zwyczajna obłoczysta, pętlice czerwone dla pachołków, dziesiętnicy zaś delie czerwone, żupany białe. Podszewka u pachołków tak do delii, jak do żupanów czerwona, a u dziesiętników zielona pod deliami czerwonymi"

Bartec

Część tekstu uchwały z 1655 roku powołującej piechotę łanową z województwa podlaskiego.

"Mąż do wojennych prac sposobny w żupanie błękitnym w pół goleni, katanka czerwona kierem złotem podszyta, muszkiet lontowy, siekierka, szabla, prochu, ołowiu, żywności na pół roku, rydel, motyka…”